Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej prawo do świadczeń mają:
- osoby samotnie gospodarujące, których dochód nie przekracza kwoty 776 zł, zwanej kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej;
- osoby w rodzinie, w których dochód na osobę nie przekracza kwoty 600 zł, zwanej kryterium dochodowym na osobę w rodzinie;
(Za dochód zgodnie z art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o: miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych i koszty uzyskania przychodu, składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach, kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób. Do dochodu ustalonego zgodnie z ust. 3 nie wlicza się jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego zasiłku celowego, pomocy materialnej mającej charakter socjalny albo motywacyjny tj. stypendium szkolne i zasiłek szkolny, wartości świadczeń w naturze, świadczenia przysługującego osobie bezrobotnej na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych, świadczenia wychowawczego, rodzinnego kapitału opiekuńczego, dofinansowania obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna, kwotę dodatku energetycznego, środków finansowych przyznawanych w ramach działań podejmowanych przez organy publiczne, mających na celu poprawę jakości powietrza lub ochronę środowiska naturalnego, dochodu z powierzchni użytków rolnych poniżej 1 ha przeliczeniowego).
przy jednoczesnym występowaniu co najmniej jednej z dysfunkcji:
- ubóstwa;
- sieroctwa;
- bezdomności;
- bezrobocia;
- niepełnosprawności;
- długotrwałej lub ciężkiej choroby;
- przemocy w rodzinie;
- potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi;
- potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;
- bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;
- trudność w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą;
- braku umiejętności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
- alkoholizmu lub narkomanii;
- zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;
- klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Osoba lub rodzina, która chce skorzystać z pomocy społecznej musi zgłosić się do Ośrodka Pomocy Społecznej w miejscu zamieszkania. Wtedy korzystając ze świadczeń zainteresowani są zobowiązani do współdziałania z pracownikami Ośrodka Pomocy Społecznej w rozwiązywaniu własnych problemów.
Decyzja o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia może być wydana po przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego (rodzinnego) lub jego aktualizacji. Wywiad przeprowadza pracownik socjalny w celu ustalenia sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osób i rodziny.
W systemie pomocy społecznej przez rodzinę rozumie się osoby spokrewnione i niespokrewnione, pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące.
W szczególnych sytuacjach, pomimo braku spełniania kryterium dochodowego, pomoc może być przyznana w formie zasiłku celowego specjalnego.
